Bij een Venusovergang schuift de planeet Venus, voor een waarnemer, schijnbaar voor de zonneschijf. Dit wordt ook wel de transit van Venus genoemd. Enkel de binnenplaneten Mercurius en Venus kunnen vanop Aarde gezien een overgang maken.
Schematische weergave van het algemeen principe van een Venusovergang.
De 3 betrokken hemellichamen: Zon, Aarde en Venus moeten dus min of meer op 1 lijn komen te staan met elkaar, m.a.w. ze moeten zich in eenzelfde vlak bevinden. Het baanvlak van Venus rond de Zon maakt echter een hoek van 3,4° met het baanvlak van de Aarde rond de Zon (de ecliptica). Hierdoor zal Venus op slechts 2 plaatsen het baanvlak van de Aarde kruisen, de zogenoemde knopen. Venus draait in bijna 225 dagen rond de zon. Twee maal per Venusjaar doorkruist de planeet dus een knoop.
Venus beweegt eens in de ca. 584 dagen tussen de Aarde en de Zon door (benedenconjuctie). Door de hoek met het eclipticavlak is Venus meestal niet te zien voor de zonneschijf. Alleen wanneer de benedenconjunctie plaatsvindt in de buurt van een knoop is een Venusovergang zichtbaar vanop Aarde.
Merk op dat er 5 benedenconjucties voorkomen in ca. 8 jaar. 8x365 dagen = 5x584 dagen en ongeveer gelijk aan 13x225 dagen (13 venusjaren).
Venusovergangen vinden plaats nabij de knopen in de maanden juni of december.
Een Venusovergang wordt meestal waargenomen vanop de Aarde, maar op 5 juni 2012 zag ook astronaut Don Pettit Venus voorlangs de zonneschijf bewegen vanuit het ISS. Hij gebruikte daarvoor een camera uitgerust met een zonnefilter. Gezeten in de 360° cupola van het ISS was het vervolgens een kleintje om de zon te fotograferen.
Venussovergang vanuit het ISS. (Don Pettit/NASA)
Periodiciteit
Venusovergangen zijn zeer zeldzaam. Tussen de jaren 1518 en 2984 komen ze om de ca. 100 jaar voor in paren, van elkaar gescheiden met een tussenperiode van 8 jaar, afwisselend in de maanden juni of december.
De laatste Venusovergangen dateren van 8 juni 2004 en 6 juni 2012. De eerstvolgende overgangen zullen pas zichtbaar zijn in 2117 en 2125.
Voorgaande Venusovergang van 2012
In de ochtend van 6 juni 2012 konden we de planeet Venus voorbij de Zon zien trekken. De hele overgang vond plaats tussen middernacht en 6.55u ’s ochtends. In onze contreien kwam de Zon op rond 5.30u, waardoor we dus enkel het einde van de overgang konden waarnemen.
Het eerste contact met de Zon om 0.03u was bij ons niet zichtbaar. Ook het maximum om 3.29u was niet zichtbaar. Gelukkigen die vroeg waren opgestaan, zagen wel het laatste contact omstreeks 6.55u.
Venusovergang van 2012. De zwarte stip rechtsboven is Venus. (Nasa)